دسته: گوناگون

آدرس زنجان- سلطانیه- خیابان گنبد
دوره تاریخی ایلخانان
ورودیه ایرانی ۳۰,۰۰۰ ریال
ورودیه خارجی ۵۰۰,۰۰۰ ریال
ساعت بازدید بهار و تابستان ۰۸:۰۰ الی ۲۰:۰۰
ساعت بازدید پائیز و زمستان الی
زنجان از مناطق بکر استان زنجان به شمار می‌رود که با وجود جاذبه های گردشگری بسیار همچون گنبد سلطانیه و دودکش جن هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشاند. اگر قصد سفر به این دیار را دارید پیشنهاد می‌کنیم به تماشای دیدنی های زنجان بروید تا لحظاتی متفاوت را تجربه کنید. با قدم زدن در جای جای شهر زنجان می‌توانید بناهایی تاریخی را ببینید که نشان از قدمتی تاریخی در روزگاران گذشته دارد. یکی از این بناهای باارزش در بازدید از این دیار، گنبد سلطانیه با معماری بی‌نظیر است که با روکشی کاشی‌کاری به رنگ فیروزه‌ای خودنمایی می‌کند. درباره‌ی این‌که گنبد سلطانیه زنجان به چه علتی ساخته شد، حکایت جالبی نقل کرده‌اند. سلطان محمد خدابنده (الجایتو) در اوایل قرن هشتم هجری قمری قصد داشت پیکر امام اول شیعیان را از نجف به زنجان انتقال دهد و به همین منظور، زیباترین و باشکوه‌ترین بنایی را که می‌توانست ساخت. بنایی که در زمان خود مطلقاً همانندی نداشت و هم‌اکنون نیز از جهاتی در تمام دنیا بی‌نظیر است. درست شبی که فردای آن سلطان قصد داشت کاروانی برای انتقال پیکر به نجف بفرستد، حضرت امیر به خواب او آمد و وی را به زبان تُرکی خطاب کرد و از این کار نهی نمود؛ و الجایتو تصمیم گرفت تا این مکان باشکوه را به‌عنوان مزار خودش در نظر بگیرد (نقل مستقیم از استاد دکتر میرمنصور ثروت، استادِ رشتۀ ادبیات فارسی.) گنبد سلطانیه بزرگ‌ترین گنبدِ آجری جهان است و شهرتش به همین دلیل است؛ اما زیبایی‌اش منحصر به این نیست. اولین گنبدِ آجریِ جهان، سومین گنبدِ بزرگ جهان، بزرگ‌ترین گنبدِ ایران (در میان این‌همه گنبد و این‌همه بنای مذهبی)، نخستین گنبدِ دوپوستۀ دنیا که نمی‌توان کهن‌تر از آن یافت (با ۶۰ سانتی‌متر فضای خالی بینِ دو دیواره یا دو گنبد، و ۲۵ متر قطر گنبد)، طراحیِ کاملاً بدونِ مشابه و بی‌رقیب… فقط بخشی از جلوه‌های استثنایی این اثر تاریخی است. هنرمندان قدیم، لباسی خوش‌نقش‌وجلوه از فیروزه‌ی کاشی‌های دست‌ساز بر قامت بلند و عظیم گنبد سلطانیه پوشانیده‌اند؛ به طوری که در جاده‌ی زنجان تهران، رنگِ آسمان‌گونِ آن در پهنه وسیعِ خاک سرخ بیابان، مانند نگین فیروزه‌ی اصل می‌درخشد و زیباپسندان را به خود می‌خواند؛ و وقتی پا به داخل بنا می‌نهید، با نقش‌ونگارهایی مواجه می‌شوید که پس از هفتصد سال، همچنان می‌توان ساعت‌ها بدان چشم دوخت و به یاد زحمات استادانۀ معماران و سه هزار کارگری که در ده سال این بنا را ساخته‌اند، سری از سرِ حیرت تکان داد. این بنا در فهرست میراث فرهنگیِ یونسکو ثبت شده‌است و البته با عظمت و زیبایی‌ای که گنبد سلطانیه دارد، سازمان یونسکوست که باید از وجود چنین میراثی در فهرستش، بر خود ببالد. حیرت از دیدار این گنبد، فرصتی است که علاقمندان به میراث فرهنگیِ کشورمان، محال است از آن چشم بپوشند. اگر می‌خواهید با آثار تاریخی شهر زنجان آشنا شوید

بازار بيجار که در مركز شهر واقع‌ شده بافت قديمي شهر محسوب مي ‌گردد. اين بازار که در دوره صفوی ساخته شده شامل راسته‌ شمالي، جنوبي، تيمچه‌ اي به نام حاج شهباز و سرايي به نام سراي امير تومان است. بازار تاریخی بیجار به همراه دو تیمچه حاج شهباز و امیر تومان در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۵۹۱ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.
مشخصات کلی
نام
بازار بیجار
قدمت
دوره صفوی
پیشنهادات
بخش های مهم برای بازدید
بازار و تيمچه‌ حاج شهباز و امير تومان
بهترین زمان بازدید
ایام نوروز
نزدیکترین جاذبه های گردشگری
کاروانسرای امیر
مسیر دسترسی
آدرس
کردستان، بیجار
امکانات
دسترسی به وسایل نقلیه
اقامتگاه
رستوران
بوفه
پوشش شبکه
متن کامل: بازار بیجار

شهرستان بیجار از شهرهای قدیمی و تاریخی استان کردستان است و قدمت آن به هزاره سوم پیش از میلاد مسیح بر می ‌گردد که آثار باستانی و تاریخی با ارزش و فاخری در دل خود نهفته دارد. از جمله این آثار، بازار بیجار است که در مرکز شهر و در حد فاضل خیابان ‌های توحید، فاضل و اردلان واقع شده و از بقایای بافت قدیمی شهر محسوب می ‌شود. تاریخ بنای احداث بازار به دوران صفویه بر می‌ گردد که در دوران زندیه در زمان حمله کریمخان زند به بیجار و کردستان و همچنین در جنگ جهانی اول و حمله روس ها در دوران قاجار مقداری زیادی از آن آسیب دید که مورد بازسازی قرار گرفت. مجموعه بازار آن شامل یک راسته طولانی شمالی –جنوبی و تیمچه‌ای بنام حاج شهباز و سرایی به نام سرای امیر تومان است. اکنون تعداد شانزده باب حجره از بافت معماری قدیم بازار در دو طرف راسته اصلی باقی‌ مانده و مابقی حجره‌ ها و راسته‌ ها دستخوش تغییر شده ‌اند. در پوشش مغازه ‌ها از طاق و تویزه استفاده شده ‌است. موقعیت جعرافیایی بیجار بر سر راه کردستان و آذربایجان موجب گردیده که این بازار، گستردگی و اهمیت ویژه داشته باشد و به علت قرارگیری در مسیر راه کاروان ‌رو تجاری در گذشته از رونق قابل توجهی برخوردار بوده‌ است. اين بازار ازلحاظ بافت تاریخی و رونق فروش صنایع‌ دستی و سوغات محلي مورد توجه گردشگران است.

بخش های مختلف بازار
بازار سنتی و دیدنی بیجار به سه قسمت تقسیم می ‌شود و بخش قدیمی ‌تر آن، قسمت بالای بازار است که از دوران صفویه به جا مانده و شامل شانزده باب مغازه می باشد. طاق این بخش به صورت جناغی و با سنگ و ملات ساروج ساخته شده و دارای چهار سوقی بوده که در قدیم محل استقرار داروغه شهر بوده است. بخش‌ های میانی و پایین بازار که ساخت آن به دوران قاجار بر می ‌گردد از دیگر قسمت‌ های بازار است که در جنگ جهانی اول به آتش کشیده شد و در سال‌ های ۱۳۳۳ و ۱۳۳۴ شمسی سقف ویران شده آن برداشته و سقف کنونی بر روی آن نصب شد. امروزه بازار افتخار نظام، که از قسمت ‌های مهم بازار بیجار بوده است بدون سقف و به صورت کوچه ‌های باریک با مغازه‌ هایی در دو طرف خودنمایی می‌ کند. قیصریه افتخار نظام در شرق بازار قرار دارد و با میدانچه پای ‌قپان و حمام قدیمی بیجار ارتباط دارد و درب ورودی مسجد جامع نیز در این بازار واقع شده است.

تیمچه حاج شهباز سند قدمت بیجار گروس
در ضلع شرقی راسته بازار بیجار تیمچه ‌ای به نام تیمچه حاج شهباز، تاجر بزرگ بیجاری قرار گرفته که اصل این تیمچه متعلق به دوران صفوی است و در دوران قاجار بازسازی شده است. این تیمچه در دوره قاجار متعلق به حاج شهباز، تاجر بزرگ گروس و امیر نظام گروسی و کافی ‌الدوله امیرانی از شخصیت ‌های برجسته و فاخر بیجار بوده است. تیمچه حاج شهباز از جنوب به مسجد جامع چسبیده و از طرف غرب با در ورودی دیگری به میدانچه پای ‌قپان ارتباط دارد. طولش ۳۴ متر و عرض آن ۲۰ متر و ارتفاعش از بالای گنبدها ۷/۹۰ متر است. این تیمچه از دوازده حجره به صورت قرینه در دو ضلع جنوبی و شمالی تشکیل شده است. سقف تیمچه متشکل از چهار گنبد است که درون گنبدها با کاربری و آجرکاری زیبا تزیین شده است و در بدنه گنبدها روزنه‌ هایی برای تأمین روشنایی تیمچه تعبیه شده‌ اند. این روزنه‌ ها از شاهکارهای نورپردازی هستند چون تمام روز به نحو مطلوبی نور خورشید را به تاریک ‌ترین زوایای تیمچه و حجره‌ های آن منتقل می ‌کنند. برای تزئین سقف تیمچه از کاشی‌ های کوچک رنگی استفاده شده که در ترکیب با آجرکاری ‌ها زیبایی خاصی به آن داده است. از ویژگی‌ های دیگر معماری این تیمچه تاریخی و دیدنی، در نوع قوس ‌ها و کاربندی ‌هایی است که در سقف آن اجرا شده، که در ترکیب با کاربندی‌ ها، تصویر بسیار زیبایی پدید آورده است. این مکان هم اکنون توسط میراث فرهنگی و گردشگری مرمت شده و قرار است به همت مسئولان در آینده نزدیک به موزه تبدیل شود.

تیمچه و کاروانسرای امیر تومان
در ضلع غربی بازار سنتی و تاریخی بیجار سرای قدیمی وجود دارد که در زبان محلی به تیمچه امیر تومان معروف است و به علت مجاورت با پارکی کوچک، از موقعیت مناسبی در شهر برخوردار است. این سرا به صورت هشت و نیم هشت و در یک طبقه با مصالح، خشک، آجر و سنگ ساخته شده و در گذشته مکان مهم تجاری بوده است. در کنار این بنا، اثر دیگر ی به نام کاروانسرای امیر وجود دارد که در گذشته محل سکونت اعیان شهر بوده و دارای حیاطی بیضی شکل بوده است. کاروانسرای امیر نیز با توجه به نوع معماری و نقشه کاروانسرا نشان‌ دهنده معماری دوران صفوی است که به احتمال زیاد در دوران علیرضاخان امیر تومان بازسازی کلی شده و به همین دلیل به نام تیمچه و کاروانسرای امیرتومان نامگذاری و معروف شده است. این مکان در هنگام حضور متفقین مکان استقرار نیروهای نظامی اشغالگران بوده و پس از آن نیز؛ سال ‌ها پادگان نظامی و ژاندارمری بوده است. این تیمچه دارای ۶۵۰ مترمربع عرصه و ۵۰۰ مترمربع اعیانی و ساختمانی هشت ضلعی منظم با آجرهای قرینه است که تزئیناتی آجری در پوشش سقف دارد. هم اکنون از این مکان به عنوان اداره میراث فرهنگی و گردشگری بیجار استفاده می ‌شود.

آدرس:
کرمان، زرند
زمان بازدید:
صبح تا غروب
تعطیلی هفته
جمعه
تعطیلات سالانه
تعطیلات رسمی
بلیط ورودی
رایگان
بلیط اتباع خارجی
رایگان
بازار وکیل زرند
چکیده: بازار وکیل زرند

زرند شهری باستانی و بزرگ از شهرهای سرآمد استان کرمان بوده است. بازار سرپوشیده وکیل از بناهای تاریخی این شهر است که می توانید از آن دیدن کنید. در کنار آن بازار سهرابی و رستگار نیز از بازارهای قدیمی و جاذبه های گردشگری این شهر می باشند.
مشخصات کلی
نام
بازار وکیل زرند
وجه تسمیه
نامگذاری آن به «وکیل» بدلیل انتساب به وکیل الملک اول حاکم کرمان در روزگار قاجار بوده که احتمالا در تعمیر یا تجدید بنای آن نقش داشت.
پیشنهادات
بهترین زمان بازدید
ایام نوروز
نزدیکترین جاذبه های گردشگری
سایر بازارهای زرند
مسیر دسترسی
آدرس
کرمان، زرند
امکانات
دسترسی به وسایل نقلیه
دستشویی
اقامتگاه
رستوران
بوفه
پوشش شبکه
متن کامل: بازار وکیل زرند

بازار سرپوشیده وکیل که درب های اصلی مسجد جامع در آن واقع شده به وکیل الملک اول (محمد اسماعل خان) حاکم روزگار قاجار منتسب است. روایت است که زنی به نام حاجیه خانم بازار مذکور را به مبلغ ۱۵ تومان خرید و چون خبر فسخ آنرا از طرف فروشنده (حاکم) شنید آنرا وقف کرد. در حال حاضر متولی بازار وکیل، آقای علی کریمی است که تا رسیدن به سن قانونی برادرزاده خود، کار تولیت را عهده دار می باشد. بی شک بازار وکیل در طول تاریخ شاهد تخریب ها و بازسازی هایی بوده است. شاید نامگذاری آن به «وکیل» از جهت انتساب به وکیل الملک اول (محمد اسمعیل خان) حاکم کرمان در روزگار قاجار باشد که احتمالا در تعمیر یا تجدید بنای آن نقش داشته است. پس از زلزله ۱۳۵۶ بیش از نیمی از بازار وکیل ویران شد و پس از انقلاب به همان سبک سنتی بازسازی گردید. شیوه ساختمانی آن عبارت است از سقف های گنبدی جدا از هم که در امتداد یکدیگر بر روی ستون های چهار طاق قرار گرفته اند و در زیر هر گنبد، بین ستون ها دو مغازه رو بروی هم قرار دارد. این بازار در مقابل میدان مرکزی شهر قرار دارد.

جاذبه های گردشگری نزدیک

بازار سهرابی زرند
قدمت بازار مذکور به ۱۴۰ سال قبل بر می گردد. شخصی به نام حاج علی مغازه ها را به شکل سنتی می ساخته و بروز سیل آنها را به داخل خندق مجاور می برده است. تا اینکه تصمیم به احداث کوره آجرپزی می نماید. دو برادر به نامهای مرحوم کرمعلی و هژبر علی شاه سهرابی به جهت عدم آلودگی هوا در مرکز شهر، بازار را خریداری می نمایند که از آن تاریخ به بازار سهرابی معروف می شود. میراث فرهنگی استان از سال ۸۲ نسبت به مسقف نمودن بازار مذکور اقدام نموده و اجرای اتصال بازار مذکور، به بازار وکیل را در دستور کار خود قرار داده است. قرار است توسط میراث فرهنگی استان، دو گلدسته در مقابل بازار مذکور، (خیابان چمران) و مقابل سه راهی وسط بازار (برابر پاساژ مهدی) احداث نماید.

بازارچه رستگار زرند
قدمت بازارچه مذکور بیش از هشتاد سال می باشد. احداث بازارچه توسط مرحوم کربلایی محمد فرزند مرحوم حاج اسماعیل رستگار که از افراد خیر شهر محسوب می گردد صورت گرفته است. اخیراً میراث فرهنگی نسبت به مسقف نمودن بازارچه مذکور اقداماتی در دستور کار خود قرار داده است.

آدرس:
کرمان، ریگان، روستای گزان خواست
زمان بازدید:
آزاد
تعطیلی هفته
ندارد
تعطیلات سالانه
ندارد
بلیط ورودی
رایگان
بلیط اتباع خارجی
رایگان
شاه خورشید ریگان
چکیده: شاه خورشید ریگان

بنای تاریخی شاه خورشید مربوط به قبل از اسلام و در شهرستان ریگان، روستای گزان خواست واقع شده است. این بنا با بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۱۳۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مشخصات کلی
نام
شاه خورشید ریگان
قدمت
قبل از اسلام
پیشنهادات
نزدیکترین جاذبه های گردشگری
تپه های شنی
مسیر دسترسی
آدرس
کرمان، ریگان، روستای گزان خواست
امکانات
دسترسی به وسایل نقلیه
پوشش شبکه
متن کامل: شاه خورشید ریگان

شهرستان ریگان در شرق استان کرمان و در مسیر یکی از جاده های اصلی کشور یعنی جاده ابریشم قرار دارد. تفاوت این شهرستان با دیگر شهرستان های استان وجود دو اقلیم متفاوت است که در قسمتی از شهرستان گرما و در قسمتی دیگر از آن برف و سرما حاکم است و همین امر موجب جذابیت بیشتر برای گردشگران شده است. این شهرستان تا قرن هشتم هجری بزرگترین مرکز تجاری جنوب شرق کشور محسوب می شده و تاریخ آن همزاد شهر بم ذکر شده و این دو شهر مکمل یکدیگر بوده اند.

در ریگان آثار تاریخی زیادی وجود دارد که یکی از این آثار تاریخی بنای شاه خورشید است که به قولی مربوط به دختر بهمن ابن اسفندیار است. این بنا تنها اثر ثبتی ریگان است که در روستای «گزان خواست» مسافران زیادی را در ایام نوروز به سمت خود جذب می کند. این بنا به صورت مربع در اضلاع ۷.۵ در ۷.۵ متر ساخته شده و قدمت آن به قبل از اسلام بر می گردد.

جاذبه های گردشگری ریگان
چهار اثر تاریخی دیگر در شهرستان ریگان شامل قلعه سنگ آباد، قلعه دهگود، سردرب وزیری و ارگ جزان وجود دارد. پرآب ترین قنات شرق استان کرمان نیز در روستای رستم آباد چاه ملک ریگان قرار دارند. همچنین بلند ترین تپه های شنی دنیا در این شهرستان است که هر سال بر طول و ارتفاعشان به دلیل وزش بادهای فصلی افزوده می شود و از دیگر جاذبه های گردشگری کرمان به شمار می روند.

شهر قزوین آیینه تمام نمای تاریخ است و بسیاری از بناهای باارزش تاریخ معماری ایران را در خود جای داده است. یکی از این بناهای شکوهمند، برج‌های دو قلوی خرقان است. برای آشنایی با این بنا و اطلاعات بیشتر از این برج‌ها با کجارو همراه باشید.

معماری برج‌های ایران گاه به صورت حصاری استوانه‌ای و مستقل در نزدیکی دیوار شهرها یا قلعه‌ها قرار داشته و گاه نیز متصل به استحکامات قلعه ساخته می‌شده‌اند. علاوه بر قلاع، در دو سوی درِ ورودی کاروانسراها نیز برای دیده بانی و مراقبت، برج‌هایی ساخته می‌شده است.این برج‌ها در بیشتر موارد آرامگاه بوده و در واقع به نام برج مقبره شناخته می‌شوند و دارای معماری مختص به خود هستند. یکی از این برج مقبره‌ها، برج‌های دوقلوی قزوین است که به توضیح آن می‌پردازیم.
اطلاعات جغرافیایی

قزوین یکی از شهرهای بزرگ ایران در غرب مرکز استان و شهرستان قزوین است. این شهر در بلندای ۱٬۲۷۸ متری از سطح دریا واقع شده است. شهر قزوین آیینه تمام نمای تاریخ است و بسیاری از بناهای با ارزش تاریخ معماری ایران را در خود جای داده است. یکی از این بناهای شکوهمند، برج‌های دو قلوی خرقان است. برای آشنایی با این بنا و اطلاعات بیشتر از این برج‌ها با کجارو همراه باشید.

جانمایی قزوین روی نقشه

جانمایی قزوین روی نقشه

این برج‌ها در یک کیلومتری روستای حصار ارمنی ـ از توابع خرقان غربی و در ۳۲ کیلومتری جاده قزوین ـ همدان قرار دارند. برج‌های خرقان در محوطه وسیعی به فاصله کمی از یکدیگر قرار گرفته‌‏اند و از بسیاری جهات با هم شباهت دارند؛ اما برج شرقی، قدیمی‌‏تر از برج غربی است.

جانمایی قزوین روی نقشه

جانمایی برج‌های خرقان و موقعیت آن نسبت به قزوین

اطلاعات معماری
تمامی بنا به ضخامت ۶۰ سانتی‏متر با آجرهای ساده به ابعاد ۱۹*۱۹*۵ سانتی‏متر یا ۲۰*۲۰*۵ سانتی‏متر ساخته شده، سپس روی آن پوششی تزئینی با آجر به ضخامت ۲۱ سانتی‏متر اجرا شده است. قطر ستون‏‌های مدورِ گوشه‌‏های بنا، به جز دو تای آن‏ها که راه پله مارپیچ منتهی به بام را در برمی‏‌گیرند، همگی یکسان است. برای رسیدن به راه‌‏پله‌‏ها باید از در مستطیل شکل کوتاهی داخل اتاق مقبره گذشت. تعداد پله‌های هر راه پله ۲۲ عدد است. با توجه به ویژگی‏‌های تاریخی بنای برج، می‌توان گفت که در میان گنبدهای دوپوسته‌‏ای که پوسته دوم آن‏‌ها مخروطی شکل نیست، این بنا نخستین گنبد دو پوسته قرن پنجم هجری به شمار می‌‏رود و از این نظر حایز اهمیت است.

نمایی از برج‌ها

نمایی از برج‌ها

نمای خارجی بنای برج، به تمامی از آجرهای تزئینی است. وجود همین نمای آجری است که منظره برج را به صورت یکی از زیباترین و چشم‏گیرترین آثار معماری قرن پنجم ایران درآورده است. این تزئینات، روی ساقه گنبد و ضلع‏‌های هشت‏گانه صورت گرفته است. قاب‌‏سازی‏‌های تزئینی داخل طاق‏‌نماهای ضلع‏‌های هشت‏گانه هر یک دارای طرح و نقش خاصی هستند که هیچ‏یک با دیگری یکسان نیست. تنها در سه ضلع بنا، طرز چینش به صورت برجسته‌‏ای انجام گرفته است. این شیوه کار، با نقشی که برای اجرا انتخاب گردیده است نیز انطباق دارد. ضلع سردرِ ورودی برج، دارای تزئین بیشتری است. در این محل، تزئینات خاصی که عبارت از کتیبه‌ه‏ای دو خطی است، وجود دارد. مضمون دو خط کتیبه مزبور عبارت است از: «به تاریخ سنه ستین و اربعمائه(۴۶۰) عمل محمدبن مکرالزنجانی القبه »

بنای برج غربی از نظر طرح و نقشه به بنای قدیمی‏‌تر بسیار شباهت دارد. نقشه آن نیز هشت‌ضلعی است و در گوشه‏‌ها، ستون‏‌های مدور کار گذاشته شده است. در این اثر، ارتفاع ستون‏‌ها کمی بیش‏تر از اثر قبلی است و تا روی ساقه گنبد ادامه یافته است و چنین می‌‏نماید که به یک کلاهکِ گنبدی شکل ختم می‏‌شده‏‌اند. در این بنا، معمار به جای دو راه‏‌پله مارپیچی، یک راه ‏پله ساخته است. بالای ستونی که راه‏‌پله مارپیچی درون آن ساخته شده است، پنجره‏ای مستطیل شکل با قوس جناغی در پوشش خارجی گنبد قرار دارد تا نور لازم را در مسیر راه‌‏پله تأمین سازد.

در این برج، معمار ضمن رعایت ابعاد برج قبلی، حدود ۵۵ سانتی‏متر به ارتفاع آن افزوده تا حالت کشیده‌‏تری به بنا ببخشد. گنبد خارجی آن دارای رگ‏ه‌های برجسته آجری است. وضع درِ وودی برج، مؤید این است که در دوره‏‌های بعد، بنا دچار دست‌کاری شده و تغییراتی در آن راه یافته و از تزئینات آن کاسته شده است. از نظر تزئینی، بنای مزبور در مقایسه با برج قدیمی، اختلاف‏‌های قابل ملاحظه‌‏ای را نشان می‏‌دهد که بیش‏تر مربوط به نماسازی ضلع‌‏ها و سردرِ ورودی است.

برج‌های دو قلوی خرقان

برج‌های دو قلوی خرقان

بنای برج غربی از نظر طرح و نقشه به بنای قدیمی‌‏تر بسیار شباهت دارد. نقشه آن نیز هشت ضلعی است و در گوشه‏‌ها، ستون‌‏های مدور کار گذاشته شده است. در این اثر، ارتفاع ستون‏‌ها کمی بیش‏تر از اثر قبلی است و تا روی ساقه گنبد ادامه یافته است و چنین می‏‌نماید که به یک کلاهکِ گنبدی شکل ختم می‌‏شده‏‌اند. در این بنا، معمار به جای دو راه‏‌پله مارپیچی، یک راه‌‏پله ساخته است. در بالای ستونی که راه‌‏پله مارپیچی درون آن ساخته شده است، پنجره‌ه‏ای مستطیل شکل با قوس جناغی در پوشش خارجی گنبد قرار دارد تا نور لازم را در مسیر راه‌‏پله تأمین سازند.

در قسمت ساقه گنبد، از همان شیوه برج قدیمی الهام گرفته شده است؛ چنان‏که قسمت بالای ساقه را دور تا دور هشت حاشیه پهن با نقش‌‏های هندسی و پیچ در پیچِ بسیار زیبا فرا گرفته است و سپس در زیر آن، یک حاشیه باریک کتیبه قرار دارد. نماسازی تزئینی ضلع‏‌های هشت‏گانه برج به این صورت انجام گرفته که متصل به ستون‌‏های مدور از پایین تا بالا، یک حاشیه کم ‏عرض آجرچینی شده و در واقع برای هر ضلع، یک چارچوب به وجود آمده است. سپس مماس به آن، ستونچه‏‌های تزئینی باریک آجری تا نیمه ارتفاع هر ضلع بالا رفته‌‏اند که روی خود طرح قوس‌مانند نیزه‏‌داری را مانند برج اول حمل می‌کنند.

نمایی از آجر کاری زیبا و منحصر به فرد برج‌های دوقلوی خرقان

نمایی از آجر کاری زیبا و منحصر به فرد برج‌های دوقلوی خرقان

حاشیه این قوس‌‏های تزئینی در همه ضلع‏‌ها جز دو ضلع، مانند برج اول ساده است. در ضلع‌‏های دوم و هشتم، این حاشیه با آجرکاری برجسته ظریفی تزئین شده است. ضلع‏‌های هشت‏گانه در جهت طول به دو بخش و به نحو جالبی تقسیم شده‌‏اند؛ چنان‏که در وسط، یک رگه آجری برجسته سراسری به وجود آمده و زیر آن، سه طرح طاق‏‌نمای تزئینی شکنجی برجسته اجرا شده است که هر یک داخل چارچوب مستطیل شکلی قرار گرفته‌‏اند. داخل این طرح‌‏های سه‏‌گانه، تزئینات جالبی که با قسمت زیر و بالا فرق دارند، ایجاد شده است. در بالای این حاشیه، قسمتی قرار دارد که بین بخش قوسی شکل طاق‌‏نما و رگه افقی آجری برجسته محصور است. این قسمت‏‌های هشت‏گانه، هر یک با طرح‏‌های متنوع خود جلوه خاصی به بنا بخشیده‌‏اند. تناسبی که بین دو بخش پایین و بالای هر ضلع از نظر طولی در نظر گرفته شده است، حکایت از آشنایی کامل هنرمند سازنده به اصول مربوط به انتخاب ابعاد مناسب دارد.

نمایی از برج های دوقلوی خرقان در حال مرمت

نمایی از برج های دوقلوی خرقان در حال مرمت

درباره نحوه آجرکاری باید گفت که در این بنا، شیوه‏‌ای تازه به کار گرفته شده است که در ساخت بناهای دیگری چون گنبد سرخ مراغه هم به کار گرفته شده و به اوج کمال رسیده است؛ این شیوه عبارت است از: به کار بردن تکه‏‌های کوچک آجرهای چهارگوش که منجر به ایجاد فضاهای خوش‏‌نقشی در متن آجرکاری‏‌ها می‏‌شود. ضلعی که وسط بنا قرار دارد، از نظر تزئینات با سایر ضلع‏ها و هم‏چنین ضلع مربوط به درِ ورودی برج اول، اختلاف دارد. در اینجا هنرمند برای بلندتر نشان دادن قسمت سردر، از عرض چارچوب کاسته و بین ستون‏های مدور و رگه آجر برجسته چارچوب، فاصله‏‌ای ایجاد کرده و آن را به نحو هنرمندان‌ه‏ای زینت کرده است. مضمون کتیبه سردر عبارت است از: «عمل ابوالمعالی بن مکرالزنجانی به تاریخ سنه و ثمانین و ابعمائه.

نمایی از کتیه‌های آجری در حال بازسازی و مرمت

نمایی از کتیه‌های آجری در حال بازسازی و مرمت

کتیبه برج های خرقات قزوین

کتیبه برج های خرقات قزوین

اطلاعات تاریخی بنا
در برج‌های خرقان مقبره‏‌هایی نیز وجود دارد که ضریح آن‏ها منبت ‏کاری‌‏های زیبایی را به نمایش گذاشته‏‌اند. این مقبره‌ها متعلق به دو نفر به نام‏های «ابوسعید بیجار پسر سعد» و «ابومنصر ایلتای تی‏تکین» است که در سده‏‌های بعدی به صورت آرامگاه درآمده‏‌اند و مورد احترام مردم قرار گرفته‏‌اند. این دو برج را می‌توان با برج شبلی دماوند و آرامگاه امیراسماعیل سامانی در بخارا مقایسه کرد و شاید بتوان هنر آجرکاری آن را الهام یافته از معماری دوره سامانی و آل بویه دانست. در طول قرن‌‏های چهارم و پنجم، بیش‏تر برج‌های شمال ایران با نقشه دایره ساخته می‏‌شدند. انتخاب نقشه هشت ضلعی در ساخت برج در قزوین که فاصله زیادی با سرزمین‏های شمال ایران ندارد، نشانه مهارت و ذوق سرشار هنرمندان است؛ چرا که امکان ابداع و ارائه تزئینات متنوع و بدیع در برج‌های هشت ضلعی بسیار آسان‏تر است.

مقبره امیراسماعیل سامانی

مقبره امیراسماعیل سامانی

در بنای مزبور، حدود سی نقش مختلف به کار برده شده است. این امر، حکایت از وجود یک سنت کهن مربوط به طرح نگاره‌های مختلف دارد که ابتدا در دوره ساسانی روی گچ انجام می‏‌شده و سپس در کارهای آجری به کار رفته است. ترکیب و تنظیم طرح‌‏های مختلف در این دو بنا، همانند هنری که در طرح‌ریزی متناسب هیأت کلی بنا به کار رفته است، قابل ستایش است . این اثر در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۳۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است